Obowiązujące przy stole zasady savoir-vivre to nie tylko właściwa postawa, dress code czy odpowiednia kolejność używania sztućców. To również przygotowanie nakrycia ze znajomością zasad układania sztućców wokół talerza. Prezentujemy krótki poradnik, jak ułożyć sztućce na stole.
Niezależnie od tego, czy organizujemy uroczysty, formalny obiad czy spotkanie towarzyskie z przyjaciółmi powinniśmy pamiętać o odpowiednim nakryciu stołu. Ułożenie sztućców, talerzy oraz szklanek zgodnie z zasadami stołowego savoir-vivre’u będzie dużym ułatwieniem zarówno dla gospodarzy, jak i gości.
Fabryka Form
Zanim jednak przystąpimy do ułożenia sztućców na stole, warto poznać ich przeznaczenie i w razie potrzeby dokupić brakujące elementy. Najbardziej kłopotliwe, w szczególności dla młodych i niedoświadczonych gospodarzy, okazują się widelce. Przekonała się o tym także Vivian (Julia Roberts), bohaterka słynnej komedii romantycznej Pretty Woman, zmuszona do odbycia ekspresowego kursu savoir-vivre przy stole.
Dlaczego ważne jest poprawne ułożenie sztućców?
Prawidłowe ułożenie sztućców na stole to bardzo istotna sprawa, jeśli zależy nam na komforcie gości. Co więcej właściwa kolejność i położenie sztućców gwarantują porządek, a co za tym idzie – estetykę całej kompozycji. Noże, widelce, łyżki i łyżeczki powinny leżeć według określonego schematu wspólnie elementami zastawy stołowej. W ten sposób będzie nam wygodnie sięgać po kolejne dania, a także uchroni nas przed popełnieniem towarzyskiej gafy. Sięgając bowiem po kolejne sztućce od strony zewnętrznej, zarówno my jak i goście możemy mieć pewność, że używamy odpowiednich, zgodnie z kolejnością serwowanych dań.
Układamy sztućce na stole: rodzaje widelców
Niewielu z nas ma świadomość, że istnieje ponad 35 różnych typów widelców! Każde z nich ma dwa, trzy lub cztery zęby. Używamy ich do nabierania jedzenia i krojenia miękkiej żywności. Warto poznać charakterystyczne cechy tych najczęściej stosowanych w domach i restauracjach.
Widelce do owoców
Widelce do owoców są dosyć krótkie, o przysadzistym kształcie i zwykle używa się ich do zbierania winogron, melonów, czy truskawek. Jeszcze krótsze są widelce do deserów, mają też nieco cieńszą główkę i trzy zęby.
Fish Fork – widelec do ryb
Fish Fork, czyli widelec do ryb, wygląda podobnie jak stołowy (używany przeważnie tylko w domach), za wyjątkiem tego, że ząb po lewej stronie jest szerszy lub grubszy, dzięki czemu łatwiej odsunąć mięso od kości ryby. Widelce do ostryg mają trzy zęby, ale są znacznie węższe niż większość widelców. Można ich użyć do wyciągnięcia ostrygi ze skorupy, pazurów z homarów lub zbierania krewetek.
Widelce obiadowe
Widelce obiadowe, które służą do spożywania głównego dania, rozpoznamy po czterech zębach i szerokim, dobrze wyważonym kształcie. Są większe niż stołowe. Nieco krótsze od nich są widelce do sałatek – ząb po lewej stronie ma płaską krawędź, dzięki czemu można go użyć np. do siekania sałaty.
Widelec do spaghetti
Widelec do spaghetti, pomimo swojej nazwy, jest przeznaczony do spożywania wszelkiego rodzaju długich makaronów, takich jak linguine, fettuccine i tagliatelle. Ma zwykle trzy zęby z wypukłościami, dzięki którym lepiej chwyta owinięty wokół nich makaron.
Widelce koktajlowe
Do spożywania oliwek używa się małych widelców koktajlowych z dwoma ostrymi zębami, a sztućców o podobnej konstrukcji, lecz z dwoma smukłymi zębami – do ślimaków.
Łyżka do zupy, łyżka deserowa i łyżeczka do herbaty
Łyżki są przeważnie używane do nabierania, rzadziej do krojenia. Trzy najczęściej pojawiające się na stole to łyżka do zupy, deserowa i łyżeczka do herbaty. Istnieją również specjalne łyżki do grejpfruta, kawioru oraz specjalnych napojów i deserów.
Czyste zupy, podawane w bulionówkach, powinny być spożywane za pomocą okrągłych łyżek, a gęste, serwowane w głębokich talerzach – łyżką, która posiada miseczkę w kształcie elipsy.
Dobrze, jeśli sztućce rozłożone na stole pochodzą z jednego kompletu.
Cox&Cox
Menu determinuje układ sztućców na stole
Sztućce układamy po obu stronach talerzy w kolejności zależnej od podawanych dań. Dlatego przygotowania do nakrycia stołu rozpoczynijmy od przemyślenia menu.
Starajmy się unikać niepotrzebnych sztućców na stole i pamiętajmy o ułożeniu sztućców po właściwej stronie talerza – według kolejności użycia – od zewnątrz sztućce do pierwszego dania, a od wewnątrz do ostatniego.
Zaczynamy zatem od ustawienia talerzy – najpierw duże i płaskie, a na nich głębokie talerze do zupy. W przypadku, gdy serwowana jest przystawka, zamiast talerza na zupę, kładziemy talerzyk na przekąski, który później wymienimy na głęboki. Talerz do chleba zawsze ustawiamy po lewej stronie nakrycia, a naczynia deserowe poziomo, nad głównym talerzem.
Jeśli planujemy zorganizować wyjątkowo eleganckie przyjęcie, możemy wykorzystać tzw. podtalerze, które pełnią funkcję podstawek pod innymi talerzami. Pomiędzy poszczególnymi nakryciami powinno być minimum 80 cm przerwy (mierzone od środka talerza).
fot. Rachel Claire
fot. Rachel Claire
Widelce umieszczamy po lewej stronie talerza w kolejności (licząc od wewnątrz): widelec obiadowy, widelec do ryb, widelec do sałatek. Po prawej stronie układamy jedynie widelec ostrygowy, jeśli planujemy go używać.
Po prawej stronie talerza, adekwatnie do widelców ustawiamy noże – obiadowy, do ryb i do sałatek – każdy ostrą krawędzią skierowany w stronę talerza. Zupy tradycyjnie podaje się przed sałatkami, dlatego łyżkę stołową należy umieszczać po prawej stronie noży.
Ułożenie sztućców na stole, a kolejność serwowania dań
Warto wziąć poprawkę na to, że w zależności od tego czy sałatkę podajemy przed czy po daniu głównym, widelec i nóż do sałatek mogą zmienić swoje położenie względem sztućców obiadowych.
Poziomo, nad głównym talerzem ustawiamy sztućce do deseru i owoców. Łyżka deserowa powinna być skierowana uchwytem w prawo, a widelec deserowy znaleźć się pod łyżką, uchwytem skierowanym w lewo. Pomiędzy nimi jest miejsce na nóż do owoców, skierowany w tym samym kierunku co łyżka.
Podobnie postępujemy ze sztućcami do owoców. Można z nimi połączyć widelec deserowy.
Pamiętajmy, że wszystkie noże powinny być zwrócone ostrzami w kierunku talerza, łyżki wgłębieniami w górę, a widelce zębami w górę.
Maksymalnie trzy pary sztućców na stole
Jeśli podajemy więcej niż trzy potrawy, pozostałe sztućce układamy dopiero przy serwowaniu kolejnych dań.
W przypadku, gdy na talerzu do chleba nie ma dodatkowego małego noża do krojenia i smarowania masłem, to najmniejszym nożem po prawej stronie nakrycia jest nóż do chleba. Łyżeczki do herbaty i kawy układa się na talerzyku, na którym stoi filiżanka.
Szkła umieszczamy nieco na prawo, na tym samym poziomie co nóż. Kieliszki ustawia się według wielkości. Ich rodzaj jest uzależniony od podawanego alkoholu. Pierwszy z lewej powinien stać duży kieliszek do wody, następnie pękaty kieliszek do czerwonego wina, potem nieco wydłużony do białego i na koniec smukły do szampana lub kieliszki do wódki.
fot. Rachel Claire
Jeśli mamy wystarczająco dużo miejsca, serweta powinna leżeć po lewej stronie widelców. Jeśli jednak go brakuje, można umieścić ją pod nimi. W przypadku potrójnego zestawu sztućców, układa się ją na środku talerza.
Pamiętajmy, że w dobrym tonie jest umieszczenie serwety na kolanach zaraz po tym, jak usiądziemy. Nie należy wkładać jej za dekolt. Jeśli chcemy wytrzeć usta, możemy użyć do tego fragmentu serwetki owiniętej wokół palca wskazującego, po czym odkładamy ją na miejsce. Po zakończeniu posiłku kładziemy serwetkę po prawej stronie talerza, a nie na nim – to częste faux-pas.
Podczas nieformalnej kolacji jedzenie można rozpocząć, gdy gospodyni podnosi widelec, chyba że poleciła gościom jeść bez niej.
Używamy sztućców od prawej do lewej strony
Podsumowując: jemy po lewej, pijemy po prawej, tzn. że używamy sztućców od prawej do lewej i zawsze pijemy ze szklanki po prawej stronie. Warto o tym pamiętać, żeby nie „zabrać” szkła sąsiadowi przy stole.
Jeśli chcemy, żeby nakrycie stołu komponowało się ze stylem wnętrza i wyrażało naszą osobowość, warto wybrać odpowiedni zestaw sztućców spośród dostępnej gamy wzorów i kolorów. Nawet, jeśli nie urządzamy formalnego spotkania, możemy zaskoczyć rodzinę bogatym wyborem przyborów kuchennych, a dzięki temu ułatwić jedzenie bardziej wyszukanych potraw.
Jak ustawić sztućce na stole do śniadania?
W zależności od tego, który posiłek będziemy spożywać, ułożenie sztućców będzie się różnić. W przypadku uroczystego śniadania naszą bazą powinien być duży talerz oraz ustawioną na nim głęboką miseczkę – o ile na stole znajdzie się danie w formie płynnej. Zwróćmy uwagę na ułożenie szklanek i filiżanek – filiżanki na kawę lub herbatę ustawiamy na spodku po prawej stronie, dołączając do nich łyżeczki deserowe. Szklanki na sok albo wodę powinny znajdować się na prawo od napojów ciepłych. Po prawej stronie od talerza układamy nóż i łyżeczkę deserową, z kolei widelec i widelczyk deserowy powinien znaleźć się po lewej stronie.
fot. Tarynn Elliot
Fot.: Howard’s Upholstery, Wilson Kelsey Design, Heirlooms Linens, Pexels
Jak ustawić sztućce na stole do obiadu?
Podczas uroczystego obiadu najczęściej podajemy wiele potraw, a każda z nich wymaga innego zestawu sztućców. Po prawej stronie od talerza umieszczamy od zewnątrz: nóż do przystawek, a dalej, stopniowo coraz bliżej talerza, łyżkę do zupy, nóż do ryb (o ile takie serwujemy) oraz nóż do dania głównego. Z kolei po lewej stronie umieszczamy widelce. Pierwszy, najbardziej zewnętrzny, to widelec do przystawek, później do ryb, a na koniec do dania głównego. Powyżej talerza umieszczamy widelczyk z ząbkami skierowanymi w prawo oraz łyżeczkę deserową wierzchołkiem w lewo.
Jak ustawić sztućce na stole do kolacji?
Ułożenie sztućców do kolacji nie różni się specjalnie od tego, jakie stosujemy w przypadku uroczystego obiadu. Jeśli jest to kolacja wigilijna, koniecznie pamiętajmy o osobnych sztućcach do ryb. Do kolacji często serwujemy wino lub inny alkohol. Pamiętajmy, by na stole nie zabrakło właściwych kieliszków – zarówno do białego, jak i do czerwonego wina. Kieliszki powinny znaleźć się po prawej stronie, jednak przed szklankami na napoje bezalkoholowe, jak woda czy sok. Prawidłowe ułożenie sztućców sprawi, że podczas kolacji będzie nam wygodnie, a goście nie będą musieli zastanawiać się nad wyborem właściwego noża czy widelca do odpowiedniej potrawy.
