Wełna – źródło i potencjał 

Głównym celem realizowanego przez Fundację Instytutu Wzornictwa Przemysłowego projektu Wełna – źródło i potencjał. Dobre praktyki i wyzwania w wykorzystaniu lokalnych zasobów do działalności artystycznej i rzemieślniczej jest inicjowanie międzynarodowych kontaktów oraz tworzenie lokalnych partnerstw, na rzecz lepszego wykorzystania wełny, pochodzącej z rodzimych ras owiec. Działanie zakłada również promocję różnych form wykorzystania surowca, na styku tradycyjnego rzemiosła oraz designu. 

W całej Europie wełna z rodzimych ras owiec nie jest właściwie użytkowana, a jej rynkowa cena nie pokrywa kosztów związanych ze strzyżeniem. Wśród producentów panuje przekonanie, o niskich walorach tego surowca, wypieranego przez wełnę z Australii i Nowej Zelandii, Ameryki Południowej oraz włókna sztuczne. Runo lokalnych owiec jest wyrzucane, wypas jest ograniczany, maleje bioróżnorodność, a tradycyjne rasy owiec są zagrożone. Realizując projekt chcemy zwrócić uwagę na problem marnowania cennego surowca. Poprzez działania w regionach niegdyś pasterskich z udziałem lokalnej społeczności oraz wymianę doświadczeń z zagranicznymi partnerami, pokażemy możliwości lepszego wykorzystania runa owczego. Wełna jest wodo- i ognioodporna, izoluje termicznie i akustycznie, coraz częściej jest wykorzystywana w meblarstwie, budownictwie i ogrodnictwie. Poprawa sposobów i skali jej wykorzystania, wiąże się z ideą zrównoważonego projektowania, cyrkularnością produkcji i dbałością o środowisko naturalne. Projekt podkreśla znaczenie cyrkularności w gospodarce, poprzez propagowanie nowych technologii przetwarzania wełny, które są mniej energochłonne i wykorzystują przyjazne dla środowiska metody. Prezentuje także w jaki sposób wełna, jako materiał naturalny, może przyczyniać się do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Promuje wełnę jako materiał korzystny dla zdrowia, m.in. ze względu na jej właściwości antybakteryjne i termoregulacyjne, co może wpływać na poprawę jakości życia. Aktywujące i edukacyjne działania obejmujące udział lokalnej społeczności, studentów oraz partnerów zagranicznych, pozwolą się zintegrować i wzmocnić poczucie przynależności do wspólnoty europejskiej. Umożliwią wymianę doświadczeń nt skutecznych działań na poziomie europejskim, wprowadzających lokalną wełnę ponownie do produkcji i rzemieślniczej aktywności. Stworzą również możliwość nawiązania kontaktów, a co za tym idzie promocji polskich lokalnych produktów również poza granicami Polski. Interesariuszami projektu będą grupy społeczne bez względu na tożsamość, płeć, zdolności, pochodzenie i cechy. Pozwoli to na pokonywanie barier i budowanie poczucia równości społecznej i przynależności do jednej wspólnoty kulturowej.

Problematyka przedsięwzięcia zostanie osadzona wokół promocji lokalnych mateczników tradycji, w ośrodkach, które poprzez działania z wykorzystaniem wełny podtrzymują lokalną tożsamość kulturową, poszukując jednocześnie nowych form pracy z materiałem. W ramach wydarzenia zakładane są dwa działania osadzone w Beskidzie Śląskim oraz Żywieckim, silnie powiązanych z tradycjami pasterskimi również poprzez lokalny krajobraz. Wydarzenie w Brennej (Beskid Śląski) zostanie osadzone wokół produkcji, a w Cięcinie (Beskid Żywiecki) związków z naturą. Program dopełnią Czarni Górale, którzy wpisali na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego umiejętność tkania rękawic furmańskich. Planujemy ,,nowe’’ otwarcie wystawy rekonstrukcji rękawic furmańskich vol. 2, poszerzone o współczesne wzory rękawic ukazując przejście “od tradycji do nowoczesności”. 

Wydarzenie w Brennej, które odbędzie się 14 czerwca, związane głównie z technikami filcowania zostanie poszerzone o wizytę studyjną i/lub promocję działalności firmy Polkap. Polkap jest jedną z niewielu firm na świecie i jedyną w Polsce, która od podstaw produkuje kapelusze włosowe oraz wełniane z zachowaniem tradycyjnej technologii od 1924 roku. 

Wydarzenie odbywające się w Cięcinie 15 czerwca 2025 zostanie oparte o naturę. W jego ramach zakłada się przeprowadzenie warsztatu farbiarskiego oraz prelekcję nt. połączeń kolorystycznych, które poprzez niecodzienne zestawiania mogą być odczytywane w bardziej współczesny sposób. Wydarzenie zostanie zwieńczone koncertem muzyki pasterskiej na hali. 

Inauguracją projektu będzie wystawa i konferencja w siedzibie Instytutu Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie pt. Wełna – źródło i potencjał, która odbędzie się 15 maja 2025 i będzie dedykowana twórcom, rzemieślnikom, instytucjom kultury oraz sektorowi przemysłu, który wykazuje zainteresowanie wykorzystaniem lokalnych zasobów oraz przywróceniem ich na rynek. Zakres wystąpień będzie dotyczył podsumowania warsztatów, spotkań wraz z przeglądem dobrych praktyk promujących obieg zamknięty, oraz nowe i tradycyjne formy wykorzystania wełny. Kluczowe zadania są inkluzywne, angażują różne grupy społeczne bez względu na tożsamość, płeć, zdolności, pochodzenie i cechy.