Jak uczyć bawiąc (i zaskakując), czyli o aranżowaniu wystaw muzealnych

Wystawiennicze ABC

Aranżując salę w muzeum należy uwzględnić bardzo wiele elementów stałych i zmiennych. Należą do nich m.in. wielkość sal, w których będzie znajdować się ekspozycja, grupa docelowa, scenariusz wystawy, jej sekcje i ogólny zamysł kuratora. W przypadku, gdy jest ona skierowana do młodszych odbiorców lub konkretnego środowiska, projekt aranżacji może być bardziej jednorodny, np. utrzymany w stylu baśniowym. W sytuacji, w której wystawę mają odwiedzać osoby w różnym wieku należy dążyć do pewnej spójności. Równocześnie warto skoncentrować się na dominującej grupie zwiedzających, dodając przy tym drobne elementy i sekcje dla przedstawicieli innych grup. Na przykład w przypadku Interaktywnego Centrum Historii Ostrowa Tumskiego uwaga projektantów została zogniskowana wokół dorosłych odbiorców. „Karkonoskie Tajemnice” – Muzeum Ducha Gór zaaranżowane zostało natomiast przede wszystkim z myślą o najmłodszych. Dlatego też we wnętrzach dominują kolorowe eksponaty, a ściany dzięki zmyślnemu ich pomalowaniu imitują bloki skalne. Całość dopełnia słabe i nikłe oświetlenie. Zabiegi te służą wywołaniu tajemniczej atmosfery, bardzo atrakcyjnej dla dzieci.

Poza tym projektant powinien uwzględnić potrzeby zagranicznych zwiedzających. Można np. wydzielić specjalne miejsca z informacjami dla obcokrajowców.

Muzeum „Karkonoskie Tajemnice”

Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego (ICHOT) – obiekt ten zajął drugie miejsce w konkursie „Bryła Roku 2013″

Ku identyfikacji wizualnej: o współpracy kuratora i projektanta

Szczególnie istotne jest zachowanie spójności pomiędzy identyfikacją wizualną danego miejsca, jego wizerunkiem w mediach, ale i historią. Projektant współpracujący z instytucją kultury powinien podjąć ścisłą współpracę z kuratorem wystawy, jak również z grafikiem zatrudnionym przez muzeum, galerię itp. Damian i Agnieszka Bianka Szulc z DS Studio – pracowni specjalizującej się w aranżacji wystaw podkreślają, jak ważna jest spójność tych wizji: – W procesie projektowania ekspozycji najważniejsza jest spójność aranżacji ze scenariuszem merytorycznym. Scenariusz merytoryczny to „szkielet” wystawy, który określa jej założenia i tematy istotne do przedstawienia. Bez niego prezentowane przedmioty i treści nie będą miały ze sobą związku, nie będą tworzyć relacji. Z kolei odpowiednia aranżacja może uatrakcyjnić dany temat i podkreślić jego wagę.

Wystawa w Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy w Toruniu – projekt aranżacji  DS Studio

Aranżacja jednej z wystaw w Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy

Ważne jest też wyznaczenie ścieżek zwiedzania. Aranżacja sali wystawy może znacząco wpłynąć na to, czy odwiedzający będą przemieszczać się po niej bez problemów. Często stosowanym rozwiązaniem, szczególnie w przypadku dużych sal, jest wprowadzanie ścianek działowych. Ich zadaniem jest „porządkowanie” przestrzeni oraz zapewnienie komfortu przemieszczania się zwiedzającym. Dodatkowo, należy dostosować projekt wystawy do ilości eksponatów i zabezpieczyć najcenniejsze spośród nich. Projektanci z DS Studio zwracają uwagę na pewne trudności, z którymi borykają się współpracując z instytucjami kultury. – Zdarza się też, że muzeum dysponuje dużą ilością treści, ale nie ma wystarczającej ilości eksponatów. Wtedy pomocne mogą okazać się rozwiązania multimedialne, repliki i rekonstrukcje. Niejednokrotnie problemem jest również budżet – mówią.

Projekt aranżacji DS Studio – Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy w Toruniu

Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy

Istotne jest też bezpieczeństwo osób uczestniczących w wystawie i dostosowanie danej realizacji do obowiązujących zasad BHP. Należy zadbać o oświetlenie awaryjne i instalację oddymiającą, jak również o to, by informacja o wyjściu awaryjnym była dobrze widoczna.

Muzeum w Ratuszu Ostrów, fot. Agnieszka Potocka – projekt aranżacji DS Studio

Realizacja wystawy w Muzeum w Ratuszu Ostrów, fot. Agnieszka Potocka – projekt aranżacji DS Studio

Współczesne muzea i wystawy: od multimediów po sensorykę

Projektanci z DS Studio zwracają uwagę na to, że kuratorzy, jak i odwiedzający chcą, by wizyta w muzeum była wielozmysłowym, sensualnym doświadczeniem. – Ważne jest, aby odbiorcy nie tylko obejrzeli wystawę, ale także ją „przeżyli” i chcieli polecać. Istotny jest nie tylko jej nowoczesny charakter, tj. możliwość interakcji zwiedzającego z poszczególnymi elementami (mechatronicznymi i multimedialnymi), ale również oddziaływanie na zmysły (zapach, dotyk, a nawet smak). Liczy się też interesujący wystrój – mówi Agnieszka Bianka Szulc.

Muzeum w Ratuszu Ostrów

Projekt aranżacji DS Studio – Muzeum w Ratuszu Ostrów

W związku z tym status i funkcja muzeum na przestrzeni ostatnich lat uległy licznym przemianom. Jak zauważają projektanci z DS Studio: – W dzisiejszych czasach pojęcie muzeum konkuruje z typowym centrum rozrywki. To miejsce, gdzie rodziny i grupy chcą połączyć przyjemne z pożytecznym, czyli spędzić wolny czas, a także czegoś się dowiedzieć. Nowoczesne muzea charakteryzują bowiem przystępne treści i technologie, które spotykamy w kinie 4D, domu lub parku rozrywki. W niektórych muzeach sam zwiedzający staje się częścią ekspozycji. Widzimy też, że coraz częściej muzeum „wychodzi” poza swoje ramy i staje się dostępne również w formie wirtualnej.

Muzeum Leśnictwa w Gołuchowie – projekt aranżacji DS Studio

Trasa Podziemna Jarosław – projekt aranżacji DS Studio

Aranżujący wystawy powinni zatem brać pod uwagę owe dążenie do wielozmysłowego oddziaływania, jak również starać się wprowadzać elementy aktywizujące widza  oraz wykorzystywać sprzęty multimedialne, które mogą uatrakcyjnić ekspozycję. Szczególnie ważne jest jednak to, że, jak zauważają projektanci związani z DS Studio: –  Przedstawiciele sektora kultury to z reguły pasjonaci w tym, co robią. Inwestorzy mają świadomość, że pewne treści, w tym fachowa nomenklatura, bywają dla zwiedzającego przytłaczające. Oczekują więc, że proponowane rozwiązania pogodzą potrzeby obu stron, nie zapominając o kontekście miejsca.

Fot. i oprac. na podstawie:
mat. DS Studio, Projekt Multimedia, Muzeum „Karkonoskie Tajemnice”  oraz Interaktywnego Centrum Historii Ostrowa Tumskiego