Z architekt Justyną Smolec rozmawiamy o zrównoważonym projektowaniu budynków, wnętrz i oświetlenia w kontekście energooszczędności oraz efektywnego wykorzystania źródeł światła. Kompleksowo zagadnienia te zostaną omówione podczas wykładów i dyskusji z cyklu Świadomy Projektant na 30. Międzynarodowych Targach Światło.
Iwona Ławecka-Marczewska: Jest Pani pomysłodawczynią odbywającego się w ramach 30. Międzynarodowych Targów Światło cyklu wykładów i paneli dyskusyjnych Świadomy Projektant, ale Pani współpraca z targami rozpoczęła się kilka lat temu od stworzenia koncepcji Wnętrza Otwartego. Jak projekt ewoluował?
arch. Justyna Smolec – autorka cyklu Świadomy Projektant
Justyna Smolec: W 2017 r. targi zaprosiły mnie do zaprojektowania wyodrębnionej niezależnej przestrzeni, miejsca dla architektów, projektantów, producentów, w którym odbywały się rozmowy o projektowaniu oświetlenia, trendach, historii designu. Podejmowaliśmy różnorakie tematy. W pewnym momencie z organizatorami imprezy zauważyliśmy potrzebę prowadzenia tego typu dyskusji nie tylko podczas targów, ale także poza nimi – w formule online. Postanowiliśmy stworzyć przestrzeń do spotkań, warsztatów i szkoleń pod hasłem Świadomy Projektant. W tej edycji wydarzenia skupiamy się na energooszczędności i zrównoważonym projektowaniu. Proponujemy tematy, z którymi młodzi projektanci mogli nie zetknąć się podczas studiów, a doświadczonym architektom umożliwiamy poszerzanie posiadanej wiedzy. Podczas targów organizujemy wykłady i panele dyskusyjne, które są transmitowane w sieci, by mogło wziąć w nich udział jak najwięcej osób zainteresowanych zagadnieniami związanymi z oświetleniem.
Kogo zaprosili Państwo w tym roku do podzielenia się swoją wiedzą i doświadczeniem podczas wykładów i dyskusji?
Podczas spotkania poświęconego energooszczędności, które będę miała przyjemność poprowadzić, wykład „Energooszczędne projektowanie oświetlenia we wnętrzu” wygłosi Paweł Dylewski z Dylewski LIGHTING, a wykład zatytułowany „Rozwój oświetlenia – możliwości i potencjał źródeł światła i opraw LED” wygłoszą Łukasz Prokopiuk i Dominik Sitko z firmy KANLUX. Uczestnikami moderowanego przeze mnie panelu dyskusyjnego będą: architekt Anna Chodorowska z NAAP Architekci, doktor Katarzyna Richter reprezentująca Politechnikę Białostocką, Paweł Dylewski, Dominik Sitko oraz Monika Komalska z firmy YAK. Drugiego dnia, który będzie poświęcony projektowaniu zrównoważonemu, wykład „Zrównoważone projektowanie w czasach turbulencji. Reprezentacje z pogranicza architektury i wzornictwa” wygłosi doktor Anna Lorens, a w dyskusji prowadzonej przez architekta wnętrz Grzegorza Goworka ze Studio Organic wezmą udział: profesor Ewa Kuryłowicz, która wraz z doktor Anną Lorens reprezentują Politechnikę Warszawską, doktor Justyna Martyniuk-Pęczek z Politechniki Gdańskiej, Marcin Majewski z firmy LED LABS oraz, z tego co wiem, Pani.
prof dr hab. inż. arch Ewa Kuryłowicz
Bardzo się cieszę, że już po raz trzeci będę miała okazję spotkać się z zapraszanymi przez organizatorów targów wybitnymi specjalistami. Z pewnością temat zrównoważonego projektowania wywoła żywą dyskusję.
Temat zostanie przedstawiony w szerokim ujęciu, nie tylko w kontekście oświetlenia, ale zrównoważonego projektowania w ogóle. Zagadnienie to trzeba bowiem rozpatrywać całościowo, począwszy od usytuowania budynku względem stron świata, bo od tego zależy jak zostaną w nim rozplanowane przeszklenia zapewniające dostęp naturalnego światła, poprzez architekturę budynku, po projekt wnętrz, którego składową jest projekt oświetlenia. Decyzja o zastosowaniu dużych przeszkleń w miejscach, gdzie najbardziej operuje słońce, ma kolosalne znaczenie dla projektu oświetlenia. Jeżeli wnętrze jest dobrze doświetlone naturalnym światłem, można ograniczyć ilość światła sztucznego. Gdy nasłonecznienie jest zbyt duże, należy przewidzieć możliwość zaciemniania wnętrz. Warto wziąć pod rozwagę także kwestie związane z energooszczędnością – zastosowaniem fotowoltaiki, pomp ciepła i innych rozwiązań wspomagających oszczędzanie energii. Już na etapie projektowania budynku trzeba wiedzieć, w którym kierunku będą ustawione panele fotowoltaiczne. Opowiem, dlaczego. Obecnie pracuję nad przebudową bliźniaka na warszawskim Starym Mokotowie. Część należąca do mojego klienta jest po stronie północnej. Będziemy musieli przerobić dach, gdyż panele od północy mijają się z celem.
arch. wnętrz Grzegorz Goworek
W zrównoważonym projektowaniu istotny jest również sposób wentylowania budynków, na przykład obecnie często stosowana rekuperacja z odzyskiem ciepła, która zapewnia nie tylko wentylację pomieszczenia, ale także wymienia zanieczyszczone powietrze na czyste pozbawione bakterii i alergenów. Bardzo ważne jest właściwe zaplanowanie urządzeń do klimatyzacji i odpowiednia ich liczba. Powinny być tylko tam, gdzie są niezbędne. W wielu starych budynkach w ogóle nie ma potrzeby montażu klimatyzatorów, bo są tak dobrze zaprojektowane i zbudowane, że latem, mimo upałów, jest w nich chłodno.
Na co, w tym kontekście, należy zwrócić uwagę, projektując wnętrza?
Trzeba pamiętać, że usytuowanie budynku ma wpływ na układ funkcjonalny wnętrz. Pomieszczenia powinny być rozplanowane optymalnie – tak, by zużywało się w nich jak najmniej energii elektrycznej. Dopiero po przeanalizowaniu dostępu naturalnego światła, gdy wiadomo, gdzie będzie odpowiednie nasłonecznienie, a gdzie nie, można myśleć o oświetleniu wewnętrznym.
dr arch. wnętrz Katarzyna Richter
Jakie trendy obowiązują obecnie w dziedzinie oświetlenia?
Wszechobecna jest technologia LED, ale zamiast tradycyjnego oświetlenia z wymiennymi źródłami LED, tak zwanymi żarówkami LED-owymi, wchodzi nowa generacja opraw ze źródłami zintegrowanymi. Cała oprawa jest źródłem światła. Pozwala na to długą żywotność układów LED-owych dochodzącą nawet do 60-80 tysięcy godzin świecenia. Rozwijają się konstrukcje oświetlenia bocznego, które wypierają oświetlenie ogólne. Są to niewielkie kinkiety, które dzięki odpowiednio uformowanej bryle rozsyłu światła, oświetlają poszczególne części pomieszczenia. Z jednej strony powiększają optycznie wnętrze, z drugiej zaś pozwalają na wydzielenie stref, nawet w bardzo małym wnętrzu. Warto przy tym podkreślić, że minimalizuje to zapotrzebowanie na energię elektryczną.
Pewnie nie wszyscy jeszcze wiedzą, że zaczęła obowiązywać baza EPREL, w której każdy użytkownik może sprawdzić dany produkt pod kątem etykiet energetycznych i kart informacyjnych produktów. Dotyczy to nie tylko takich produktów jak pralki, lodówki, telewizory, monitory, ale także źródeł światła, w tym opraw zintegrowanych. Na rynku jest wiele interesujących rozwiązań energooszczędnych, z którymi będzie można zapoznać się na Targach Światło. W kontekście energooszczędności warto wspomnieć również o rozwiązaniach wielofunkcyjnych, jak choćby połączenie lampy z panelem akustycznym. Urządzenia „dwa w jednym” to oszczędność na poziomie produkcji i wykorzystania materiału.
dr inż. arch. Anna Lorens fot. Jarosław Dudziński
Czy zrównoważone projektowanie to moda, czy konieczność?
Nie wiem, czy można je nazwać modą, raczej świadomością. Tylko osoby rzeczywiście świadome, a jest ich coraz więcej, podejmują działania proekologiczne. Na przykład zakładając filtry wody, by móc pić dobrą uzdatnioną wodę prosto z kranu, ograniczamy zakup plastikowych butelek, więc generujemy mniej śmieci. Segregacja odpadów jest wciąż jeszcze tematem świeżym – sortujemy śmieci od zaledwie kilku lat, a segregacja ma wpływ na projektowanie wnętrz. Dawniej w kuchni był jeden kosz pod zlewem, teraz trzeba przewidzieć na kosze dużo więcej miejsca. Jeżeli projektant zawczasu tego nie zrobi, mieszkaniec boryka się z problemem, gdzie ustawić pojemniki na poszczególne rodzaje odpadów. W domach kosze na papier, plastik i szkło można wstawić do garażu albo innego pomieszczenia gospodarczego, większy kłopot jest w mieszkaniach, gdzie pojemniki powinny być pod ręką, w miejscu przechowywania skrojonym na miarę. Lokalizację filtra wody też należy przewidzieć na wczesnym etapie. Tego typu decyzje rzutują na projekt całej kuchni.
Mówimy o segregacji odpadów, filtrowaniu wody, generowaniu mniejszej ilości śmieci. Jak oświetlenie projektować w sposób przyjazny środowisku?
Dla coraz większej liczby klientów duże znaczenie mają koszty użytkowania. Jeżeli stosują oprawy energooszczędne, zużywają mniej energii. W jej oszczędzaniu sprzymierzeńcami są również rozwiązania smart home. Gdy, wychodząc z domu, zapominamy o zostawionym świetle w rzadko używanym pomieszczeniu, pomocne jest centralne wyłączanie oświetlenia. Oszczędzaniu sprzyja też zdalne sterowanie ogrzewaniem. Niesłychanie istotne jest również staranne przemyślenie funkcjonalności oświetlenia. Światło powinno być tam, gdzie jest potrzebne, we właściwej ilości oraz natężeniu. Projektując je, trzeba się zastanowić nad tym, jak rodzina lub osoba funkcjonują we wnętrzu. Gdzie jest konieczne doświetlenie, a gdzie można z pewnych źródeł światła zrezygnować. Być może niektóre oprawy służą jedynie do dekoracji i są zbędne. Z drugiej strony: gdy oświetlenia jest za mało, źle się mieszka, więc zastosowanie, powiedzmy, oświetlenia punktowego jest uzasadnione i zwiększa funkcjonalność. Czasem, po prostu, trzeba zadać sobie pytanie: po co nam ta konkretna oprawa? Czy na pewno jej zastosowanie ma sens?
A oświetlenie zewnętrzne? Jak, stosując je, mądrze gospodarować energią?
Oświetlanie architektury zapewnia komfort i bezpieczeństwo poruszania się przechodniom, współtworzy klimat miejsc, a doświetlanie detali bądź faktur wydobywa piękno budynku. Jest coraz większy wybór oszczędnych, estetycznych, dobrze zaprojektowanych opraw zewnętrznych. Oświetlenie zewnętrzne odgrywa ważną rolę także w domach jednorodzinnych. Światło przy wejściu, na tarasie, przy wjeździe do garażu, alejach i ścieżkach zwiększa wygodę mieszkania i również wpływa na bezpieczeństwo. Funkcjonalnymi rozwiązaniami są: oświetlenie zmierzchowe, czyli zapalające się, gdy robi się ciemno i oświetlenie z czujką ruchu. Wciąż krążymy wokół tematu energooszczędności. Oświetlenie z czujką sprawdza się zwłaszcza we wnętrzach rzadko używanych, w których łatwo zapomnieć o zgaszeniu światła. Lampy, które same się włączają, są praktyczne także w spiżarni lub garderobie, dokąd zanosimy rzeczy i mamy zajęte ręce.
Podczas wykładów i dyskusji panelowych tematy, które zasygnalizowałyśmy, szerzej omówią zaproszeni specjaliści. Uczestnicy będą mogli pogłębić wiedzę. Jakie jeszcze korzyści płyną z udziału w imprezach tematycznych takich jak Targi Światło?
Wszyscy, mam tu na myśli architektów i projektantów wnętrz, cały czas się dokształcamy. W ostatnich latach w dziedzinie oświetlenia i smart home technologie zmieniają się bardzo szybko. Warto być na bieżąco. Udział w tego typu spotkaniach pozwala na uzupełnianie wiedzy, wymianę doświadczeń, kontakt ze specjalistami. Ja na przykład współpracuję z doradcami obliczającymi natężenie światła, głównie w obiektach użyteczności publicznej, ale w domach również. Korzystam też z rad projektantów oświetlenia i smart home. Jestem przekonana, że im więcej sama wiem na dany temat, tym świadomiej rozmawiam z klientami.
Czy pracuje Pani obecnie nad projektem, w którym kwestie związane z oświetleniem są szczególnie istotne albo zastosowała Pani ostatnio jakieś wyjątkowe rozwiązania?
W jednym z ostatnich projektów wykorzystałam ukryte oświetlenie ledowe, które posłużyło do stworzenia na ścianie przestrzennej grafiki. Źródło światła jest niewidoczne, widoczny jest jedynie efekt. Rozwiązanie to zastosowałam na wysokiej klatce schodowej. Ściana o wysokości 6 metrów, dzięki przestrzennemu oświetleniu, zyskała zupełnie inny wymiar, optycznie zmieniły się jej proporcje. Trójwymiarowa świecąca grafika nadała klimat nie tylko klatce schodowej, ale także salonowi. Obecnie pracuję nad projektem kliniki medycznej. W strefie wejścia ma znaleźć się duża ażurowa rzeźba wykonana z metalowych prętów. Podświetlenie jej od dołu spowoduje grę światła i cienia. Na ścianach, podłodze i suficie powstaną „wzory”. Światłocień i dzieło sztuki uatrakcyjnią wygląd holu oraz sprawią, że aranżacja wnętrza będzie bardziej dynamiczna.
Link do zapisu na szkolenia: Targi Światło-Szkolenia
Fot. i oprac. na podst.:
mat. prasowe Targi Światło
Zobacz także
