Rynek sztuki 2023 – jaki był? Jakie rekordy padły?

– Rok 2023 był zdecydowanie ciekawy zarówno na polskim, jak i światowym rynku sztuki. Choć eksperci zauważyli w tym roku znaczący spadek na globalnym rynku, wciąż padło kilka rekordów aukcyjnych. W roku 2022 wartość setki najdroższych dzieł sztuki na aukcjach wynosiła aż 4,1 miliarda dolarów, w tym roku zaś 2,4 miliarda. Dla największych światowych domów aukcyjnych to znaczący spadek. Trudno stwierdzić, czy tegoroczny stan globalnego rynku sztuki jest proroczy lub, czy ta sytuacja znacząco wpłynie na nasz rodzimy rynek. Polski rynek sztuki rozwija się niejako obok rynku globalnego. W tym roku w Polsce padły cenowe rekordy, co daje dobre perspektywy na rok 2024. Należy pamiętać, że krajowy rynek sztuki wciąż się rozwija. Wiem, że nadchodzący rok przyniesie wiele niespodzianek. Największe globalne domy aukcyjne już teraz zapowiadają wiele istotnych licytacji – komentuje Anna Niemczycka-Gottfried, redaktor naczelna jednego z portali zajmującego się sztuką, rynekisztuka.pl.

Rekordy aukcyjne

Dominującą rolę na arenie międzynarodowej odegrał dom aukcyjny Sotheby’s. Podczas listopadowej aukcji prywatnej kolekcji Emily Fisher Landau padły wysokie kwoty. Szczególnie zaskakująca była licytacja obrazu „Kobieta z zegarkiem” autorstwa Pabla Picassa, który osiągnął cenę 139 milionów dolarów, stając się drugim najdrożej sprzedanym dziełem artysty.

Już w pierwszych miesiącach 2023 roku w Sotheby’s pobito rekordy. Na aukcji 1 marca został sprzedany obraz autorstwa Wassily’ego Kandinsky’ego „Murnau z Kościołem II” za rekordową kwotę 37,2 mln. Nie można pominąć nowego rekordu mistrza secesji Gustava Klimta. Jego „Dama z wachlarzem” została sprzedana za 108 milionów dolarów. Wraz z końcem roku padł rekord za dzieło Marka Rothko na papierze. Jego obraz został sprzedany za niespełna 24 miliony dolarów.

Nie zabrakło polskich dzieł na zagranicznych aukcjach. Obraz znanej i cenionej artystki Tamary Łempickiej osiągnął w tym roku najwyższą cenę. Obraz „Kizette w różu” został sprzedany za rekordową kwotę 14,785 miliona dolarów na aukcji w domu aukcyjnym Christie’s. Również prace Anny Güntner znalazły uznanie na międzynarodowej scenie, sprzedając się za najwyższą cenę 76 200 funtów na aukcji Sotheby’s.

Wiele ciekawych aukcji odbyło się też w Polsce. Muzeum Narodowe w Poznaniu zakupiło rekordowy obraz Józefa Chełmońskiego, „Wieczór letni”, za 4,32 mln złotych na aukcji w DESA Unicum. Nowy rekord przypadł także Ewie Juszkiewicz. Jej obraz „Bez tytułu (za Adolfem Ulrikiem Wertmüller)” został zakupiony na aukcji w domu aukcyjnym Polswiss Art za 2,3 miliona złotych. W grudniu Wojciech Fangor pobił własny rekord, gdy obraz „M 39″ został sprzedany za ponad 7,5 miliona złotych w domu aukcyjnym DESA Unicum.

Targi Sztuki

W drugiej połowie roku, polskie i zagraniczne targi sztuki odgrywały znaczącą rolę. Swoją jubileuszową, dwudziestą edycję obchodziły Warszawskie Targi Sztuki. W wydarzeniu wzięło udział ponad 100 wystawców. Swoje dwudziestolecie obchodziły również jedne z najważniejszych targów sztuki na świecie — Frieze London. W tym roku odbyły się także targi Art Basel, które przyciągnęły kolekcjonerów, kuratorów i miłośników sztuki z całego świata. W czerwcu odbyła się 53. edycja targów Art Basel w Bazylei, w której wzięło udział aż 284 galerie z 36 krajów z całego świata. Polskę reprezentowała Galeria Dawid Radziszewski oraz Fundacja Galerii Foksal, na której stoisku pojawiły się dzieła między innymi: Małgorzaty Mirgi-Tas, Edwarda Krasińskiego czy Agaty Słowak. W grudniu miały miejsce 21. targi Art Basel Miami Beach, w których wzięło udział niespełna 300 wystawców. Galeria Hauser & Wirth sprzedała w tym roku najdroższe dzieło. Obraz Philipa Gustona Painter at Night (1979) został zakupiony pierwszego dnia targów za 20 mln dolarów.

Najciekawsze wystawy

Wśród wyjątkowych wystaw w Polsce i za granicą, warto wspomnieć o monograficznej ekspozycji Johannesa Vermeera w Rijksmuseum w Amsterdamie, na której zaprezentowano większość zachowanych dzieł malarza. Miesiąc przed otwarciem wystawy sprzedano ponad 100 tysięcy biletów.

Nie można pominąć wystawy „Hilma Af Klint & Piet Mondrian. Forms of life”, która odbyła się w Tate Modern w Londynie. Zestawienie ze sobą tak dwóch pozornie odmiennych postaci poskutkowało stworzeniem ciekawej, wielowątkowej wystawy, która podejmuje nie tylko zagadnienia związane z abstrakcją, ale także naturą i mistycyzmem. Do 21 maja w Tate Modern można było także podziwiać monograficzną wystawę Magdaleny Abakanowicz.

W Paryżu wciąż trwa monograficzna wystawa Marka Rothko. To pierwsza tak duża wystawa tego artysty we Francji od 1999 roku. W ekspozycji bierze udział aż 115 obiektów.

W tym roku mieliśmy szczęście do wystaw również w Polsce. W połowie października otwarto wystawę „Picasso” w Muzeum Narodowym w Warszawie, na której prezentowano dzieła wypożyczone z kolekcji Museo Casa Natal Picasso w Maladze.

500 starannie wyselekcjonowanych eksponatów pojawiło się na wystawie „Szaleństwo rokoka! Fascynacja rokokiem na Śląsku (XVIII–XXI w.)” we wrocławskim Pawilonie Czterech Kopuł. Wśród dzieł znalazły się obrazy, rzeźby i grafiki, a także przykłady złotnictwa, meble, porcelana, ubiory, a nawet współczesne instalacje wideo. To pierwsza w historii wystawa poświęcona sztuce rokokowej i neorokokowej na Śląsku.

Odbyła się również największa w Polsce wystawa Tony’ego Cragga. Wystawa „Tony Cragg. Rzeźby i prace na papierze” odbyła się w Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu w Toruniu. Na ekspozycji mogliśmy podziwiać aż 53 rzeźby, 125 rysunków, grafik i akwarel.

Konkursy, rankingi i nagrody

Zwycięzcą tegorocznej, już czterdziestej, Nagrody Turnera był rzeźbiarz i twórca instalacji Jesse Darling. Jury spodobało się wykorzystanie przez artystę nietypowych materiałów takich jak beton, taśma ostrzegawcza i firanki. Artysta pochodzący z Wielkiej Brytanii mieszka i tworzy w Berlinie. Podium 13. Kompasu Młodej Sztuki przejęły artystki. Pierwsze miejsce zajęła Agata Słowak, drugie Emilia Kina, a trzecie miejsce zdobyła Monika Falkus. W rankingu znajdziemy aż 225 artystek i artystów z całej Polski, których wiek nie przekracza 35 roku życia. W tym roku swoje propozycje typowało aż 85 czołowych placówek. Podczas 46. Biennale Malarstwa Bielska Jesień doszło do wydarzenia bezprecedensowego. W tym roku zrezygnowano z przyznania II i III nagrody i zdecydowano o przyznaniu trzech Grand Prix. Nagrodę przyznano Edycie Hul, Karolinie Jarzębak oraz Adamowi Kozickiemu.

Co dalej?

Spoglądając w przyszłość, już teraz wiemy, że 2024 rok przyniesie szereg fascynujących wystaw, takich jak monograficzna ekspozycja „Caspar David Friedrich. Infinite Landscapes” w Alte Nationalgalerie w Berlinie oraz „Van Gogh: Poets and Lovers” w National Gallery w Londynie. Jeszcze nie wiemy, co wydarzy się na polskim i zagranicznym rynku sztuki. Czy padną nowe rekordy? Czy zauważymy wzrost, a może spadek?