Surowy monumentalizm form, czyli słowo o brutalizmie we wnętrzach

Myśleliśmy, że umarł. Że odszedł w zapomnienie wraz z nastaniem epoki formalnego przepychu i stylistycznego pluralizmu. Nic bardziej mylnego – brutalizm, bo o nim mowa, cały czas jest obecny i od lat rośnie w siłę. Zakochany w betonowych monolitach, moszczący się w przestrzeni daleko wykraczającej poza ludzką skalę, surowy i bezkompromisowy brutalizm zyskuje kolejne rzesze zwolenników.

Jeśli art déco byłoby pucharem lodowym z owocami, okraszonym wiórkami czekolady, to brutalizm musiałby być miseczką czarnych oliwek – trochę słonych, lekko kwaśnych, o wyrafinowanym aromacie. Nieoczywista i wyszukana estetyka odkleiła się już dawno od samej tylko architektury obiektu, teraz otwarcie gości się także w jego wnętrzach. Oszałamiająco piękna i brzydka jednocześnie, pozwala na stworzenie przestrzeni, której nie nazwiemy grzeczną.

Wnętrze willi, proj. Mohammed Kabbaj

Beton bezapelacyjnie zawładnął brutalistycznymi konstrukcjami i to on wciąż stanowi podstawę wszystkiego, co wpisuje się w ten nurt

Co to jest brutalizm?

Pisząc o brutalizmie, nie sposób pominąć podłoża społecznego i ideowego, na jakim powstał. Jego narodziny są związane ze zmianami, jakie zadziały się po Drugiej Wojnie Światowej. Dramat i zniszczenia, które objęły całą Europę, nie mogły nie odbić się na sposobi myślenia ludzi, także w kwestii architektury i przestrzeni. Przedwojenny modernizm, mimo swojej geometrycznej prostoty, na tamten czas wydał się zanadto wystylizowany. Zbyt dużo było tu estetyzacji – jego elegancja i puryzm nie pasowały już do zrujnowanych europejskich miast. Świat powstawał na nowo, dawne idee nie były już aktualne, trzeba było szukać nowych środków wyrazu, sposobu, by rozmawiać o historii, polityce i sztuce.

Ulubiony materiał mistrza, czyli początek brutalizmu

Brutalizm w architekturze wykształcił się w połowie ubiegłego stulecia jako jeden z nurtów późnego modernizmu w architekturze. Kubistyczne formy zamienione zostały na ostre, monumentalne bryły o monolitycznych płaszczyznach. Abstrakcję zarzucono na rzecz ekspresji, na piedestały natomiast wyniesione zostały przestrzeń i konstrukcja. To, z czym jednak szczególnie kojarzy się nam brutalizm, to beton brut, a więc surowy beton, będący ulubionym materiałem ojca modernizmu – Le Corbusiera. Właśnie beton bezapelacyjnie zawładnął brutalistycznymi konstrukcjami i to on wciąż stanowi podstawę wszystkiego, co wpisuje się w ten nurt.

Jak zostało już powiedziane, brutalizm przeżywa wielki coming back. Każdy bardziej i mnie zainteresowany zdążył pewnie zauważyć, że nasze wnętrza od kilku dobrych lat opływają w beton (lub też materiały, które mają go imitować). Wykorzystujemy go jako okładziny ścian, blaty stołów, fronty meblowe czy elementy lamp. Brutalizm we wnętrzach ma się coraz lepiej.

Wnętrze domu architekta Michaela Haverlanda, zdj. Evan Joseph

W czym kocha się brutalizm, czyli beton architektoniczny

Brutalizm uwielbia surowy beton. Nie są to jednak gładkie, precyzyjnie obrobione powierzchnie, a raczej szorstkie bryły o twardych i ostrych krawędziach. We wnętrzach wykorzystuje się beton architektoniczny, który doskonale prezentuje się na ścianach naszych salonów, a dzięki możliwości impregnacji tego materiału, sprawdzi się on również w pomieszczeniach wilgotnych, jak kuchnia czy łazienka.

Concraft, płyty z betonu architektonicznego

Producenci prześcigają się w zapewnieniu nam coraz to łatwiejszych sposobów na przyozdobienie dużych powierzchni betonem. Najbardziej trwałym i efektownym rozwiązaniem będą z pewnością wielkoformatowe płyty z betonu architektonicznego. Jednak do ich wad należy znaczna masa, gdyż jedna większa płyta może osiągać wagę około 50 kg. Kiedy planujemy obłożyć nimi całą ścianę, warto zastanowić się, czy utrzyma ona tak duży ciężar. Jeśli obawiamy się, że nie, wtedy z pomocą przyjść może tynk strukturalny imitujący beton lub też farba strukturalna o takim samym efekcie.

Jeger, beton architektoniczny – tynk

Beton nie tylko na ściany – meble z betonu

Jeśli beton na ścianach to za mało, nasze mieszkanie w stylu brutalistycznym wyposażyć możemy w wyjątkowe meble z betonu. Takie cymesy znajdziemy w ofercie polskiej marki Modern Line. Należą do nich meble z serii Fokus wykonane w technologii ręcznego odlewania, łączące betonową konstrukcję z miękkim filcem. Interesująca jest również linia Gravity, w skład której wchodzą biurko i krzesło. Tutaj surowy beton połączony został z ocieplającym całość drewnem w różnych wybarwieniach.

Modernline, stolik Fokus

Modernline, seria Gravity

Ci, którzy szukają bardziej wyrafinowanych form, powinni zainteresować się projektami niemieckiego studia Paulsberg. Jednym z najnowszych produktów marki jest leżanka Slub Lounge składająca się z dwóch betonowych elementów o wyszukanej linii. Interesującym projektem jest również krzesło Spurt wykonane z betonu wzmocnionego włóknem węglowym.

Paulsberg, leżanka Slub Lounge

Paulsberg, krzesło Spurt

Jeszcze bardziej surowy w formie okazuje się fotel Concrete, zaprojektowany przez Stefana Zwicky’ego. Ten szwajcarski designer postanowił przekształcić ikoniczny LC2 Armchair w monolityczną bryłę wyrażającą ciężar i chłód surowego betonu. Wzornictwo oparte na potędze masy produktu wykorzystali także projektanci z duńskiej pracowni Komplot, przygotowując dla marki Nola wyjątkowy model Concrete things.

Stefan Zwicky, fotel Concrete

Nola, fotel Concrete Things, proj. Komplot

Brutalizm nie taki oczywisty

Jak każdy inny styl, także brutalizm transponowany może być na różne sposoby. I chociaż monumentalizm, ostre linie i surowe bryły są dla niego niczym powietrze, to brutalizm w naszych wnętrzach nie zawsze pojawiać się musi w tradycyjnym, betonowym wydaniu. Dobrym przykładem będzie miękki, tapicerowany fotel Jewel Full projektu Mitchell Gold + Bob Williams, którego wyszukana bryła o zredukowanej formie doskonale wpisze się w chłodną, brutalistyczną przestrzeń.

Mitchell Gold + Bob Williams, fotel Jewel Full

Chociaż romans z betonem należy do najbardziej wyraźnych, brutalizm we wnętrzach ma skłonność również do szkła, stali czy mosiądzu. W salonie w stylu brutalistycznym na pewno dobrze zaprezentuje się niski stolik kawowy Laccio. Model ten, choć zaprojektowany został w 1925 roku przez Marcella Brauera, wciąż produkowany jest przez markę Knoll. Inne interesujące stoliki posiada w swojej ofercie także marka CB2.

Marcel Breuer, stolik kawowy Laccio

CB2, stoliki Sillo

Beton i metal w brutalistycznych wnętrzach

Połączenie betonu i metalu wydaje się szczególnie naturalne – oba materiały przywodzą na myśl skojarzenia z przemysłem, z miastem i jego odmętami. Jeśli zaserwujemy taki miks we wnętrzu, z pewnością uzyskamy ciekawy, niecodzienny efekt. Aby nie było zbyt surowo, możemy sięgnąć po materiały, które nieco złagodzą powstały obraz. Dobrym pomysłem będzie dodatek w postaci naturalnego drewna albo nieobrobionego kamienia. W ten sposób nie pozbawimy aranżacji brutalistycznego charakteru, a jednocześnie uczynimy pomieszczenie bardziej przyjaznym. A przecież w wystroju wnętrz nie chodzi wyłącznie o styl, ale i o właściwe samopoczucie.

Surowy detal

W surową przestrzeń, ubraną w beton architektoniczny i udekorowaną obnażonymi elementami konstrukcyjnymi, dobrze wkomponują się wyraźne, choć ascetycznie wprowadzone dodatki. Na uwagę zasługuje linia Korban zaprojektowana przez Ryana Korban dla marki EJ VICTOR. Znajdziemy tutaj chociażby imponujące lustro Clement w przeskalowanej ramie.

EJ VICTOR, lustro Clement, proj. Ryan Korban

Innym łatwym sposobem na wprowadzenie brutalistycznego akcentu do wnętrza są odpowiednio dobrane oprawy oświetleniowe. Przykładem może być interesujący kinkiet Trinidad marki Arteriors Home, który złożony jest z geometrycznych płytek z czernionej stali, zespawanych w ciekawą kompozycję. Spośród polskich producentów warto przyjrzeć się lampom od Loftlight, wśród których znajdziemy wiszące i stojące modele o oprawach z surowego betonu oraz betonu pokrytego płynnym metalem.

Arteriors Home, kinkiet Trinidad

Loftlight, lampa Sfera Table

Okna w brutalistycznych wnętrzach

Jeśli spojrzymy wstecz ku początkom brutalizmu w architekturze, na pewno zwrócimy uwagę na elewacje budynków, które często były niemal zupełnie pozbawione okien. Wielkie, prostopadłościenne bryły z żelbetu, często zawieszone na podporach pionowych, zdawały się skrywać w sobie ciemne przestrzenie. Z drugiej strony nie brakowało też budynków brutalistycznych, których elewacje przecinał monotonny rytm okien i betonowych żeber. Dziś nawet jeśli projektujemy wnętrze w stylu brutalistycznym, nie chcemy już pozbawiać się dostępu do światła słonecznego. Jednak pamiętajmy o wyborze właściwej stolarki okiennej – o prostych formach i ciemnych barwach.

Brutalne piękno w łazience

Mimo agresywnego brzmienia nazwy nurtu, brutalizm wciąż zaoferować może dużo ciepła, znajdowanego w ciemnych szarościach i wyciszonych metalicznych odcieniach. Szczególnie jeśli surowe materiały zestawione zostaną z drewnem, co szczególnie dobrze prezentować się będzie w łazienkach. W ten sposób możemy zaaranżować wyjątkowe sanktuarium, w którym przygaszone barwy będą ucieczką od codziennego, cyfrowego świata.

Wnętrze łazienki, via Canterbury Home Show

Interesującą linię betonowej armatury łazienkowej oferuje marka Native Trails. Modele takie jak Trough 4819 zdają się same w sobie być celebracją piękna i niedoskonałości, jakie tkwią w surowym materiale. Ciekawe betonowe umywalki proponuje również marka Kast, która lubuje się w prostych i zwartych bryłach, czyli dokładnie w tym, czego szukamy do naszych łazienek urządzonych w brutalistycznym stylu.

Native Trails, umywalka Trough 4819

Kast, umywalka Fox

Mamy nadzieję, że podobnie jak my, wy również pokochacie chropowate powierzchnie i uczciwą niedoskonałość brutalistycznych przestrzeni. Chociaż puchar lodowy trafia we wszystkie gusta, to jednak właśnie czarne oliwki wymagają bardziej wysublimowanego smaku.

Fot. i oprac. na podst.:
Evan Joseph, Concraft, Jeger, Modernline, Paulsberg, Stefan Zwicky, Nola, Mitchell Gold + Bob Williams, Knoll, CB2, EJ VICTOR, Arteriors Home, Loftlight, Cantenbury Home Show, Native Trails, Kast