Wpisuje się w kanon projektowania uniwersalnego. Powstał w ciekawej technologii – budynek edukacyjny jak dom

Budynek edukacyjny w Leśnym Ogrodzie Botanicznym Marszewo został zrealizowany w 2023 roku wg projektu pracowni architektonicznej Gierbienis+Poklewski, rozwiniętego na podstawie koncepcji konkursowej z roku 2015. Tak długi czas oczekiwania na realizację wynikał z przyczyn przede wszystkim związanych z trudnością w znalezieniu wykonawcy otwartego na zastosowanie wówczas dopiero zyskującej popularność konstrukcji w technologii CLT, drewna klejonego krzyżowo. Ekspozycja tej technologii jest jednocześnie głównym wyznacznikiem estetyki obiektu, widocznej przede wszystkim w jego wnętrzach.

– Jako architektom zależało nam, aby nasza ingerencja nie była widoczna w zastanym krajobrazie, doceniając wyjątkowy charakter lokalizacji na leśnej polanie. W momencie, gdy konkurs był przeprowadzany na terenie działki znajdował się murowany budynek, który przypominał tzw. dom katalogowy. Poprzez swój charakter zwracał uwagę swoim niedopasowaniem do miejsca, co uznaliśmy za punt wyjścia dla koncepcji. Nasz projekt, nawet, gdy jego ostateczna forma nie była jeszcze wykrystalizowana – uznaliśmy – powinien być wycofany względem przyrody i przynależny środowisku. Stąd pierwszą decyzją była realizacja obiektu w całości drewnianego oraz w ciemnej kolorystyce, która ma szansę wtopić się w leśne tło. Elementami innowacji, które wprowadziliśmy był wybór wówczas zyskującej popularność konstrukcji CLT oraz desek opalanych, inspirowanych metodą Shou Sugi Ban. W ten sposób oraz sięgając po tradycyjną formę bryły inspirowanej formą stodoły uzyskaliśmy oryginalne połączenie tego, co nowoczesne i tradycyjne – stwierdza Marcin Gierbienis.

Zaprojektowanie wnętrza budynku edukacyjnego w Leśnym Ogrodzie Botanicznym Marszewo było konsekwentnie realizowaną kontynuacją przyjętego założenia dla stworzenia nowoczesnego obiektu promującego zrównoważony rozwój i budownictwo drewniane w atrakcyjnej formie. Stąd przede wszystkim eksponowane sa prefabrykowane panele konstrukcyjne CLT, a niemal wszystkie meble i elementy wyposażenia wykonane zostały z wykorzystaniem drewna. Pod względem funkcjonalnym wnętrze dzieli się na część ogólnodostępną i przeznaczoną pracownikom Nadleśnictwa. W parterze znajduje się obok holu z toaletami sala wystawiennicza o dwóch wysokościach. W niższej części znajdzie się ekspozycja dotycząca flory i fauny, a w wyższej będą organizowanie wydarzenia konferencyjne, spotkania i zajęcia edukacyjne. Na piętrze znalazła się przestrzeń wielofunkcyjna oraz biurowa w ramach której zaprojektowany został open space, sala spotkań i pomieszczenie socjalne. 

Jak w domu

Projekt w swojej skali i estetyce budzi skojarzenia z domem. Atrakcyjna forma obiektu wzorowana na nowoczesnej stodole widoczna jest również we wnętrzu, spoglądając to na wysoką część sali wystaw, to na przestrzeń wielofunkcyjną w poddaszu o kameralnym charakterze. Drewniane ściany, posadzki i meble dodatkowo wzmacniają domowy odbiór przestrzeni. Ciepło jasnego drewna wynikającego z paneli CLT stanowi jednocześnie kontrast dla czerni elewacji, która wykończona została jednolicie deskami opalanymi w inspiracji japońską metodą Shou Sugi Ban, której zastosowanie umożliwiło wtopienie w neutralny sposób bryły w leśny pejzaż. 

– Wykorzystanie technologii CLT umożliwia stosowanie prefabrykacji pozwalając na przygotowanie elementów budynku poza placem budowy, ich wygodny transport oraz skrócony proces realizacji, co przekłada się na mniejsze koszty i wpływ na środowisko. Wszystkie elementy poprzez sposób pakowania były czytelnie oznaczone i łatwe do wyodrębnienia, a podczas budowy potrzebny był tylko jeden niewielki dźwig do podniesienia elementów na montaż piętra, a także nie była wymagana dodatkowa ilość pracowników. Ze względu na stosunkowo niską wagę te prefabrykowane elementy drewniane mogą mieć bardzo duże wymiary. Ponieważ elementy nie wymagają dodatkowego wykończenia pominięte są późniejsze prace np. związane z cięciem płyt, murowaniem czy tynkowaniem – stwierdza arch. Damian Poklewski-Koziełł.

W duchu projektowania uniwersalnego

Koncept wyraża założenie projektowania uniwersalnego, pozbawionego barier. Ze względu na szeroko rozumianą dostępność obiekt skierowany jest do użytkowników o różnej sprawności, płci i wieku. Na szybach znalazły się naklejki, które pozwalają być zauważynymi przez ptaki, jak i osoby słabiej widzące. Piętro dostępne jest również poprzez platformę windową, zrealizowana jest toaleta dla niepełnosprawnych.

Strefa pracownicza została zrealizowana jest na poddaszu, a więc wysoka otwarta przestrzeń biurowa z wydzielonym ścianką pomieszczeniem socjalnym oraz salą spotkań w przeszklonym pokoju. Sala spotkań dodatkowo posiada kurtynę akustyczną, pozwalając również zasłonić się od strefy biurowej. W części powierzchi znalazła się antresola, jako dodatkowy magazyn.

W ramach przeszkleń zastosowane zostały okna i fasady w zestawach trójszybowych. Każde pomieszczenie przeznaczone na pobyt ludzi ma dostęp do światła naturalnego w wielkości dostosowanej do potrzeb danej przestrzeni, a niektóre przesłaniane są zewnętrznymi żaluzjami, co minimalizuje straty energii. Zastosowano instalację fotowoltaiczną i energooszczędne rozwiązania dotyczące oświetlenia. Obok wprowadzenia konkretnych opraw znajdują się również czujki ruchu, a także ograniczenie włączania oświetlenia sztucznego do konkretnych stref. W ramach kontroli światła, jak i podkreślenia minimalistycznej estetyki formy wprowadzono żaluzje i okiennice, które zachowując opalane wykończene fasady i zarazem posiadając autorski detal. 

W realizacji założono używanie baterii dedykowanych obiektom użyteczności publicznej, które pozwalają ograniczyć zużycie wody poprzez perlatory i ograniczniki przepływu oraz temperatury. Biały montaż został dobrany na podobnej zasadzie, biorąc pod uwagę parametry zastosowanych produktów.

Wyróżnikiem projektu jest idea, aby wnętrza oprócz bycia funkcjonalnymi i wygodnymi dla użytkownika pozostawały również ważne przez pryzmat edukacji. Obiekt powstał z założenia służenia funkcji edukacyjnej i projekt wnętrz to założenie kontynuuje, eksponując panele płyt CLT w konstrukcji i meblach stolarskich zarówno w widoku płyt, jak i ich przekrojów oraz dodatkowych elementów, takich, jak nadporża, czy stalowe łączniki. Eksponowane są również  instalacje techniczne.

Jako architekci od początku zakładaliśmy nie tylko wykorzystanie elementów i mebli drewnianych, ale również przy tym promocję rodzimych producentów. Zastosowane zostały więc meble firm Paged i Fameg, parkietów Jawor Parkiet, a meble stolarskie i drzwi zlecono lokalnym rzemieślnikom, które wykonane zostały w oparciu o nasze autorskie detale z wykorzystaniem płyt warstwowych, aby zachować spójność estetyczną z przegrodami z CLT. – stwierdza Marcin Gierbienis

Szacunek dla środowiska naturalnego oraz wymogi dotyczące jego ochrony powinny być odzwierciedlenie w każdym etapie produkcji materiałów i innych elementów wyposażenia. Stąd w projekcie wspierane są marki, które biorą pod uwagę idee zrównoważonego rozwoju. Przykładem zastosowane drewniane podłogi, które są w pełni ekologiczne, łatwe w składowaniu i utylizacji, wykonane z surowców naturalnych, zabezpieczone wyłącznie certyfikowanymi, bezpiecznymi środkami impregnacji.

W gospodarce obiegu zamkniętego obowiązuje zasada 3R: reduce (redukuj), reuse (używaj ponownie), recycle (poddawaj recyklingowi. Jednym z założeń realizacji było dążenie do ponownego wykorzystania możliwie wielu materiałów. Na tym polu idealnie wpisuje się szerokie zastosowanie drewna. Jednym z przykładów zastosowane panele akustyczne z wełny drzewnej, które posiadają certyfikaty FSC, M1, BLUE ANGEL, The Eurofins Indoor Air Comfort Gold i spełniają normy EN ISO 14025.

Idea CTC rozumiana jest jako projektowanie i produkowanie wyrobów z założeniem szerokiego wykorzystania produktu także po jego śmierci, minimalizacja negatywnych efektów produkcji oraz maksymalizacja pozytywnego wpływu na środowisko i zdrowie ludzi. Można wskazać dwa cykle: technologiczny i biologiczny.  W pierwszym, materiały ponownie wykorzystuje się do wytwarzania nowych produktów. W drugim, kluczowa jest taka obróbka, aby materiały mogły posłużyć np.  jako nawóz.

Pomieszczenia budynku otwierają się widokowo i funkcjonalnie na zielone zagospodarowanie ogrodu. Różnorodność biologiczna jest promowana w całym Leśnym Ogrodzie Botanicznym. Część leśna oraz większość kolekcji roślinnych prezentują gatunki rodzime, typowe na Pomorzu Gdańskim. Nadrzędną wartością flory jest wskazanie, że poza kolekcjami roślinnymi roślinność pozostaje „dzikim ogrodem”, a pojawiające się spontanicznie lokalne gatunki zielne mogą się swobodnie rozwijać.

Fot.: Fotomohito; oprac. na podst. mat. prasowe Gierbienis+Poklewski