Premierowa prezentacja projektu Nizio Design International dla Radiostacji Gliwice

Po raz pierwszy zaprezentowano wizualizacje wystawy stałej i szczegóły projektu modernizacji Radiostacji Gliwice, autorstwa Nizio Design International. Kluczowe dla inwestycji jest zachowanie charakteru miejsca i jego urbanistycznego układu. Wyjątkowe podejście architektów do projektu dyktuje fakt, że pracują z unikatowym w skali świata i najbardziej rozpoznawalnym zabytkiem Gliwic, wpisanym na listę Pomników Historii i stanowiącym część Europejskiego Szlaku Dziedzictwa.

Dokładnie rok temu, w lutym 2022, Mirosław Nizio, właściciel pracowni Nizio Design International oraz Grzegorz Krawczyk, dyrektor Muzeum w Gliwicach, podpisali umowę na opracowanie projektu dla Radiostacji Gliwice. Tym samym, po kilkunastu latach zespół warszawskiej pracowni powrócił do współpracy z Muzeum, którą zapoczątkował projekt wystawy „Słusznie słyną dziś Gliwice…”, otwartej w Oddziale Odlewnictwa Artystycznego w październiku 2010 roku.

W skład obszaru, który obejmuje projekt wchodzi drewniana wieża radiostacji z lat 30. XX wieku wraz z przylegającym do niej parkiem oraz budynkami i częścią oryginalnego wyposażenia. To najważniejszy gliwicki zabytek, a zarazem najbardziej rozpoznawalny w Polsce i poza jej granicami obiekt tutejszej architektury i sztuki inżynieryjnej. Kluczowe dla inwestycji jest zachowanie charakteru miejsca i jego urbanistycznego układu.

-W tym wyjątkowym miejscu planujemy zorganizować jeden z ważniejszych w kraju ośrodków muzealno-edukacyjnych tematycznie związanych z II wojną światową. Zwrócimy szczególną uwagę na katastrofalne w skutkach decyzje natury politycznej, na instrumentalne wykorzystywanie mediów do dezinformowania i manipulowania, na odpowiedzialność za dokonywane przez każdego z nas wybory i nieodwracalne skutki zacierania granicy między dobrem a złem. Chcemy także w inspirujący sposób opowiadać o dramatycznej historii mieszkańców Gliwic i regionu w XX wieku, zwłaszcza w okresie dwóch totalitaryzmów. Nasze przedsięwzięcie będzie największą od wielu lat inwestycją w obszarze gliwickiej infrastruktury związanej z dziedzictwem kulturowym – mówi Grzegorz Krawczyk, dyrektor Muzeum w Gliwicach.

Projekt Nizio Design International zakłada rewitalizację kompleksu składającego się z trzech budynków uzupełnionych o nowo projektowaną część podziemną. Zmiany w zabytkowym kompleksie Radiostacji są ograniczone do niezbędnego minimum. Centralnie położony obiekt tj. dawny budynek nadajnika, zostanie uzupełniony o taras widokowy oraz nowo stworzone przestrzenie podziemne, w których znajdzie się główna część specjalnie zaprojektowanej wystawy stałej. Dwa pozostałe obiekty, uprzednio budynki mieszkalne, zostaną poddane przebudowie i rewitalizacji. Jeden z nich będzie pełnić funkcje hotelowe, a w drugim ulokowane zostaną m.in. główny hol wejściowy, przestrzenie edukacyjne i magazynowe, kawiarnia oraz studio nagrań.

Aranżując przestrzeń wystawy projektanci uważnie przyjrzeli się zastanej architekturze zabytkowych zabudowań Radiostacji i jej zachowanemu do dziś wyposażeniu. Zainspirowali się też utrwalonym na zdjęciach czy filmach industrialnym krajobrazem Górnego Śląska pierwszej połowy XX wieku. Wykorzystane w projekcie materiały, m.in. konstrukcja z ciemnej stali, ekspozytory z perforowanej blachy, są nie tylko budulcem scenografii, ale też nośnikiem treści, które angażują zmysły odbiorcy.

-Czerń blachy potęguje aurę niepokoju. Jej zimna lecz frapująca struktura, skłania do dotyku, a przenikające przez perforacje światło, buduje niepokojący światłocień rodem z filmów noir. Z surowością blachy skontrastowaliśmy delikatność szkła. Jego przejrzystość reprezentuje nienamacalny sygnał radiowy. Efemeryczny materiał w połączeniu z grą światła ukształtuje wizualną interpretację dźwięku, symbolizującego nie tylko rozwój i popularyzację radiofonii na Górnym Śląsku, ale także polityczną walkę w eterze między Polakami a Niemcami – mówi Mirosław Nizio. Oparcie projektu wystawy na silnych kontrastach spotęguje wrażenie skrywania tajemnicy, którą owiane były okoliczności przebiegu „Prowokacji Gliwickiej”. Projektanci postawili na głębsze zaangażowanie zwiedzającego w interakcję z wystawą – poczuje się niczym prowadzący śledztwo detektyw, własnymi rękoma oddzieli prawdę od historycznych przekłamań.

Projekt wystawy stałej powstał w oparciu o scenariusz wypracowany przez historyków i badaczy regionu. Dramaturgia wystawy przypomina scenariusz kryminału noir. Idąc przez kolejne galerie, zwiedzający będą uczestniczyć w demaskowaniu manipulacji nazistowskiej propagandy, odkrywać przyczyny i przebieg prowokacji. -Scenariusz nowej wystawy muzealnej, obejmuje warstwę historyczną, techniczną i fabularną. Warstwa techniczna związana będzie z pierwotną funkcją i zasadami działania Radiostacji Gliwice, wyeksponuje specyfikę unikalnego zabytku techniki radiowej, okoliczności jego powstania i zasady działania. Część historyczna przedstawia kontekst, tło oraz najważniejsze zagadnienia polityczne związane z tym miejscem oraz wydarzeniami, które doprowadziły do Prowokacji Gliwickiej i wybuchu wojny. Utworzą ją bloki tematyczne: konflikt polsko-niemiecki o Górny Śląsk po I wojnie światowej i podział regionu, radiofonia na polskim i niemieckim Górnym Śląsku, Niemcy i niemiecki Górny Śląsk w czasach nazistowskich, Prowokacja Gliwicka i pamięć o niej. Warstwa fabularna, przybliży dramatyczny przebieg zorganizowanej przez służby specjalne III Rzeszy Niemieckiej akcji dywersyjnej nazywanej „Prowokacją Gliwicką”, która doprowadziła do śmierci Franciszka Honioka, niewinnej ofiary politycznego mordu – mówi dyrektor Grzegorz Krawczyk.

–Narrację wystawy budowaliśmy układając kolejne fakty historyczne niczym puzzle – podkreśla Mirosław Nizio. Wkraczając w przestrzeń wystawy stałej, zwiedzający zderzą się z ogromem zniszczeń, jakie wywołała II wojna światowa. Galeria 1 będzie przypominać labirynt prowadzący ulicami zrujnowanych miast. Stalowe ściany staną się tłem dla grafik i dynamicznego mappingu. A w stanowiskach multimedialnych pojawią się materiały filmowe i fotograficzne. Poznając fragmenty zeznań z procesu norymberskiego, zwiedzający po raz pierwszy usłyszą o Alfredzie Naujocksie, który był głównym wykonawcą prowokacji gliwickiej. Galerię 2 wypełni system przesuwnych paneli skrywających eksponaty, wielkoformatowe fotografie, monitory oraz lightboxy. Widzowie będą musieli samodzielnie odkryć pewne treści, by poznać historię. Atmosferę wnętrza utrzymanego w stylistyce filmu noir zbuduje kontrast światła i cienia, bieli i czerni. Dominującym motywem będą różne twarze Naujocksa z plakatu do filmu o prowokacji „Der Fall Gleiwitz”. –Opowiemy widzom, jak prowokacja funkcjonowała w zbiorowej pamięci i kulturze masowej po 1945 roku, jak była przedstawiana w literaturze, kinie, reportażach czy komiksach. Zaprezentowane materiały i sam sposób prezentacji, ujawnią manipulatorski mechanizm propagandy, który rozpowszechniał fake-newsy i sprawił, że ze zbrodniarz stał się niemal celebrytą  – wyjaśnia Mirosław Nizio.

Galeria 3 wprowadzi zwiedzających w kontekst dziejów Górnego Śląska i wydarzeń kluczowych dla regionu i tożsamości mieszkańców, jak traktat wersalski i powstania śląskie. Artefakty trafią m.in. do pionowych ekspozytorów zbudowanych na wzór elementów wyposażenia fabrycznego, kojarzących się z typowym dla regionu wertykalnym krajobrazem kominów i kopalnianych wież. A z głośników sączyć się będą odgłosy pracującej fabryki i miejski gwar. Kolejnym etapem narracji będzie poznanie Górnego Śląska w okresie międzywojnia. Centralnym  punktem galerii 4 będzie monumentalna, wrażeniowa instalacja artystyczna w formie świetlnej kompozycji symbolizującej fale radiowe. Instalacja będzie metaforą wielowarstwowej i wielowątkowej historii Śląska oraz roli radia jako medium wpływającego na życie, relacje społeczne oraz polityczne podzielonego regionu. Galeria 5 ukaże hitlerowskie Niemcy w latach 1933-39 i to zdeterminuje zastosowane tu środki plastyczne. Scenografia nawiąże do stylistyki nazistowskiej architektury, oprawy masowych zgromadzeń. –Dominującym motywem kolorystycznym będzie tu krwawa czerwień. Pojawią się kadry z filmów Leni Riefenstahl oraz dźwięki propagandowych i wiecowych przemówień. Kompozycja architektoniczna przestrzeni oraz narzucony kierunek zwiedzania staną się tym samym metaforą opresji i braku wyboru – podkreśla Mirosław Nizio.

Galeria 6 to kulminacja ścieżki historycznej w podziemnej części ekspozycji. Szerszy kontekst wydarzeń w Gliwicach zostanie tu zasygnalizowany w dwutorowej opowieści. W ciemnej kolorystyce, atmosferze grozy i zbrodni ukazany będzie proces przygotowania prowokacji pod wodzą Naujocksa. W jasnych, pełnych naturalnego światła przestrzeniach zwiedzający poznają historię bohatera, Franciszka Honioka. W galerii 7 projektanci kontynuują opowieść o przebiegu prowokacji. Sala z urządzeniami nadawczymi oraz znajdująca się za przeszkloną ścianą maszynownia będą możliwie najwierniej odtwarzały stan tych przestrzeni z czasów prowokacji. -Aranżacja przestrzeni uzmysłowi zwiedzającym, że znajdują się w miejscu, gdzie rozgrywały się kluczowe historyczne momenty i pozwoli zaobserwować prawdziwy przebieg wydarzeń oraz odczuć towarzyszące mu emocje. Zastosowanie technologii AR pozwoli na przeżycie momentu prowokacji niemal w czasie rzeczywistym – mówi Mirosław Nizio. Dodatkowa wielokanałowa projekcja na przeszklonej ścianie maszynowni, uporządkuje wiedzę o prowokacji, przekazywaną na ścieżce historycznej. Uzupełnieniem tej warstwy narracji będzie ścieżka techniczna a na niej oryginalne instalacje, artefakty, interaktywne monitory i szuflady z opisami oraz rysunkami urządzeń i budynku.

Fot. i oprac. na podst.:
mat. prasowe Nizio Design International